संघ आणि त्याचे क्षेत्र 
राज्यांचा संघ :

 १] भाग १ मधील कलम १ ते ४ संघ व  क्षेत्राशी निगडित. 
२] कलम १ - संघाचे नाव व क्षेत्र . 
३] कलम २ - नवीन राज्यांचा समावेश किंवा त्यांची स्थापना . 

 राज्यपुनर्रचनेबाबत संसदेचे अधिकार :

 १] कलम ३ - नवीन राज्याचे क्षेत्र वाढवणे, घटवणे, त्याच्या नावात बदल,                          क्षेत्रात बदल करणे . 
*  यासाठी त्या राज्याच्या विधानसभेचे मत, व राष्ट्रपतींची पूर्व परवानगी आवश्यक. 

 राज्ये व संघराज्य प्रतदेश यातील बदल :

 १] ५५२ पैकी ५४९ संस्थाने भारतात विलीन. 
२] नंतर  j&k ,हैदराबाद,जुनागढ सामील. 

 * दार आयोग :

 १] जून १९४८ - s . k . दार, अध्यक्ष , भाषावार प्रांत रचना आयोग,
२] डिसेंबर १९४८ - अहवाल सादर, भाषाऐवजी प्रशासनिक सोयीनुसार राज्यांची रचना. 

 * जे. व्ही. पी. समिती :

 १] डिसेंबर १९४८ - जे-जवाहरलाल, व्ही- वल्लभभाई, पी-                                                      पट्टाभिसीतारामय्या.  
२] एप्रिल १९४९ - अहवाल सादर, भाषावार प्रांतरचना ,अमान्य. 
३] ऑक्टो १९५३ - आंध्रप्रदेश पहिले भाषावर राज्याची स्थापना. 
* फाजल अली आयोग (pak अयोग) :

 १] डिसेंबर १९५३ - अध्यक्ष - फाजल अली. 
२] सदस्य - के.एम. पंनीकर, एच. एन. कुंझरू. 
३] सप्टेंबर १९५५ - अहवाल सादर. 
४] भाषावार तत्व मान्य पण एक भाषा एक राज्य तत्व अमान्य . 
५] राज्य पुर्रचना कायदा १९५६ नुसार - त्रावणकोर + कोचिन
    + मलबार + द. कन्नड = केरळ. 
* १९८७ - गोव्याला राज्यचा दर्जा. 
* ३५ वि घ. दु. १९७४ - सिक्कीम सहयोगी राज्य (क २ a )
* ३६ वि घ. दु. १९७५ - सिक्कीम भारतात विलीन २२ वे राज्य (क २ a रद्द )
* २००० मध्ये -  म. प्रदेश मधून - छत्तीसगड, यु.पी. मधून - उत्तराखंड. 
                        बिहारमधून - झारखंड वेगळे. 
* जून २०१४ - आंध्र प्रदेशातून - तेलंगणा वेगळे (२९ वे राज्य )
* नावात बदल :

 १] १९५० - संयुक्त प्रांत : उत्तर प्रदेश. 
२] १९६९ - मद्रास : तामिळनाडू 
३] १९७३ - मैसूर : कर्नाटक 
४] लक्खदीव , मिनिकाय , अमिनदीवी - लक्षद्वीप 
५] ६९ वि घ. दु. १९९२ : दिल्ली - दिल्ली राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र 
६] २००६ - उत्तरांचल - उत्तराखंड 
७] २००६ पौंडीचेरी - पुद्दुचेरी 
८] २०११ - ओरिसा : ओडिशा